In 1950 vroeg natuurkundige Enrico Fermi zich af waarom we, gezien de ouderdom van het universum, we toch nergens sporen zien van buiten aardse beschavingen. Gezien de ouderdom van het universum hadden deze ons al lang kunnen bereiken. Zelfs met meer of minder conventionele middelen. We hadden al lang de sporen daarvan moeten zien in de vorm van sondes, vaartuigen en radio signalen. En dat is een logische gevolg trekking. Maar hebben we wel goed gekeken?
Ouderdom van ons zonnestelsel
De gangbare gedachte onder astronomen is dat ons universum zo’n 13 miljard jaren oud is, en dat is een enorme lange periode. Afgezet tegen deze enorme lange periode is de leeftijd van ons zonnestelsel, zo’n 4.5 miljard jaren, nog redelijk jong. De plek van ons als mens daarin stelt op die schaal al helemaal niks voor. Om het een beetje te visualiseren, op een schaal van tien meter die de tijd voortelt dat onze aarde bestaat, is de aanwezigheid van de mens nog niet een tiende van de dikte van een haar. Uiteraard is dit bij benadering, maar het beeld is duidelijk: we komen net kijken.
Dit houdt wel in dat wanneer er andere technische beschavingen bestaan, deze onnoembaar ouder en geavanceerder kunnen zijn dan wij als mensheid. Of ze ook werkelijk bestaan en op ons voorliggen is uiteraard vraag twee, en ook daarover is het antwoord nog steeds open.
Buitenaards leven
De opvattingen over het bestaan van en waar buitenaards leven zich mogelijk kan bevinden is de laatste 15 jaren radicaal veranderd. Het klinkt wat ongelooflijk, maar veel stellingen die men zo’n 15 jaar alleen kon vinden op diverse websites die, onder andere, het ufo fenomeen rationeel probeerden te verklaren, zijn tegenwoordig toch gemeengoed geworden. Enkele voorbeelden daarvan zijn dat het universum wel moet wemelen van planeten, en buitenaards leven lang niet zo zeldzaam, of zelfs niet bestaand, als werd aangenomen.
Uiteraard kon een en ander niet worden bewezen, maar berustten dergelijke stellingen meer op redenatie. En dat is geen echte wetenschap.
Wat toen nog science fiction leek, is nu dan toch echte wetenschap geworden. En astronomen zijn dan ook driftig op zoek naar waar we dat buitenaards leven dan mogelijk ook kunnen vinden. Tot op heden zonder succes. De technieken om het te vinden zijn, in tegenstelling wat menigeen denkt, nog steeds erg beperkt.
Top op heden kunnen zelfs de exoplaneten die worden ontdekt niet rechtstreeks worden bekeken.
Toch staat vast dat de kans op leven in ons universum, en dan met name in ons sterrenstelsel, zeker niet 0 kan zijn. Onze eigen aarde is daar het bewijs voor. En om bij onze aarde en zonnestelsel te blijven: Onze plek in het het sterrenstelsel is niet uniek. Onze zon blijkt een doorsnee ster te zijn zoals er miljarden en miljarden meer zijn. Planeten blijken ook niet bepaald schaars, en de eerste planeten waar leven mogelijk zou kunnen zijn, zijn ook al gevonden.
Alleen… Nog steeds geen spoor van buitenaards leven.
De zoektocht naar buitenaards leven
Een van de eersten die een serieuze poging deed te zoeken naar sporen van buitenaards leven, was het Seti project. Seti speurt het sterrenstelsel af naar buitenaardse radio signalen. Het idee hiervoor werd origineel geopperd door wijlen astronoom Carl Sagan in de jaren 70 van de vorige eeuw. Pas in 2000 was de Nasa zover om ook daadwerkelijk te starten met het project.
Tegenwoordig staat Seti los van de Nasa en is een zelfstandige instelling.
De manier van werken van Seti is beperkt. Met radio telescopen en antennes van het Deep Space Network, worden signalen tussen de 1 en 10 Ghz, tussen 1 en 3 voor de telescopen, opgevangen, opgeslagen en later geanalyseerd. Er werd voor deze frequenties gekozen omdat deze het makkelijkste te onderscheiden van de altijd aanwezige achtergrond straling is en deze frequenties het makkelijkste doordringen door interstellaire gaswolken.
Over de kansen om op deze manier ook daadwerkelijk iets te vinden, lopen de kansen uiteen. Nemen we een voorbeeld aan onze aarde, dan zien we dat onze communicatie de laatste decennia is verschoven van analoge signalen naar digitaal. Digitale signalen zijn minder goed te onderscheiden van de normale achtergrond ruis die het universum van nature al uitstraalt.
Daarnaast is het ook maar de vraag of leven op andere planeten zich op de zelfde wijze hebben ontwikkelt en ook radio signalen gebruikt (heeft). Of, en een niet te verwaarlozen kans, zijn dergelijk signalen al lang geleden gekomen, en ook weer gegaan. Daarnaast moeten we uiteraard ook net in de goede richting luisteren en het geluk hebben dat we ook op de juiste frequentie luisteren.
Kortom, een hoop zaken waar het mis kan gaan. Toch hoeft het maar een keer raak te zijn. Er hoeft maar één keer een signaal te worden opgevangen wat ook bevestigd kan worden, en de wereld heeft de zekerheid dat “we” niet alleen zijn. Iets wat op zich al een grote impact kan hebben op hoe we als mens over het algemeen onze plek in het universum zien.
Verder zijn astronomen ook hard op zoek naar exoplaneten. Dit is echter niet het zelfde als
zoeken naar buitenaards leven. Het is nog steeds ontzettend moeilijk dergelijk planeten te vinden, en de enige manier om van dergelijke planeten ook maar iets over een eventuele atmosfeer of samenstelling te weten te komen is wanneer deze planeet voor de ster langs komt waar ze om heen draait. Door middels spectraal analyse het licht te analyseren dat wordt weerkaatst door de betreffende planeet kan men dan iets meer details te weten komen.
Kortom, we zijn nog steeds niet in staat met de spreekwoordelijke stofkam ons sterrenstelsel uit te kammen op zoek naar buitenaards leven.
Aangenomen wordt dat het er is, maar de echte middelen om te zoeken ontbreken voorlopig nog.
Grote kans dat we de sporen zo over het hoofd zien, tenzij we er letterlijk over struikelen.
Dichter bij huis dan?
Fermi zei het al, als ze er zijn, waarom zien we geen sondes, voertuigen en radiosignalen. Het ging de geschiedenis in als de zogenaamde Fermi Paradox. Je zou dan ook verwachten dat we dan toch in ieder geval wel hebben gekeken of er ook dergelijke sporen te vinden zijn. Dat is echter nooit gebeurd. Sterker nog, de algemene tendens is dat het idee van sporen van buitenaardse beschavingen in onze eigen omgeving zo onmogelijk wordt geacht, dat dergelijke sporen al bij voorbaat worden afgedaan als onzinnig.
Fermi stelde dat indien buitenaards leven bestond, het in middels tijd genoeg gehad zou hebben om ons hele sterrenstelsel te bevolken. Waarom zien we de sporen dan niet? Een stelling, of paradox, die ook onder astronomen wel is aanvaard. Maar wetenschap werkt niet altijd even logisch, en ondanks dat men wel aanneemt dat buitenaards leven moet bestaan, is het idee dat het inderdaad tot hier gekomen is toch net een stapje te ver.
De grote drempel? De enorme afstanden die overbrugd moeten worden om tot hier te komen worden geacht als niet te overbruggen te zijn. Toch stelde Fermi ook dat zelfs met meer of minder conventionele middelen ons zonnestelsel al ver in het verleden bereikt had kunnen zijn.
Een paradox op zich! Astronomen en wetenschappers nemen de Fermi paradox wel serieus, maar niet de consequenties die daaruit dan ook volgen. Ons zonnestelsel zou al lang geleden bereikt kunnen zijn.
Maar waarom wordt het idee dat er sporen aanwezig kunnen zijn van buitenaardse beschavingen dan bij voorbaat ook uitgesloten?
Zoals hierboven al genoemd: De enorme afstanden tussen de sterren is de grote boosdoener. Het zou zelfs met lichtsnelheid nog niet praktisch zijn om te reizen tussen de sterren. En aangezien niks sneller kan zijn dan de snelheid van het licht, lijkt het niet erg aannemelijk dat dergelijke sporen in ons zonnestelsel zijn te vinden.
Bij missies naar Mars, de maan en de rest van ons zonnestelsel wordt er dan ook geen rekening mee gehouden dat dergelijke sporen aanwezig kunnen zijn, en wordt dit bij eventuele ontdekkingen dan ook niet als mogelijke oorzaak gezien. Dit terwijl er in enkele gevallen toch wel enige reden lijkt te zijn om in enkele gevallen toch wel net even verder te kijken. Verder op meer hierover.
Toch lijkt het niet erg zinvol om speciaal te zoeken naar dergelijke sporen. Waarschijnlijk zal de tijd en geld die dergelijke projecten onvermijdelijk gaan kosten, niet in verhouding met de te verwachtte successen.
Twijfel
Ondanks dat sporen van buitenaards leven in het zonnestelsel niet erg waarschijnlijk lijken, kan ook niet zonder meer worden gesteld dat dergelijke sporen er ook niet zijn. De maan en Mars lijken dan ook de aangewezen kandidaten om eens nader onder de loep te nemen. Niet alleen zijn beiden het “makkelijkst” te bereiken en te onderzoeken, er hoeft wat dat betreft ook weinig tot niets verder in geïnvesteerd te worden.
Wat de maan betreft zijn er al duizenden opnamen van het oppervlakte gemaakt. Hetzelfde geldt voor Mars, waar nog bij komt dat er daar op dit moment ook actief onderzoek wordt gedaan, en er nog meer onderzoek op stapel staat.
Voor beide hemellichamen geldt dat er zaken zijn die toch wel iets meer aandacht verdienen, maar waar toch wel erg snel van wordt aangenomen dat deze een natuurlijke oorzaak hebben. En daarmee begeven we ons al snel op glad ijs.
Gekkigheid
Met glad ijs wordt bedoeld dat het menselijk oog zich wel erg snel voor de gek laat houden. Wie kent niet de opnamen van het maan oppervlakte bezaait met kraters. We herkennen ze direct, de kraters. Vreemd genoeg, als we dergelijke foto’s op de kop zetten, zien we geen kraters meer, maar zijn de kraters magisch veranderd in bulten. Ook zijn we meesters in het zien van dingen die er niet zijn. Menselijke hersenen zijn kampioen in het herkennen van vormen. Ook als deze er niet zijn. Wie heeft nog nooit een vorm herkend in wolken?
Hoe we ons jaren voor de gek hebben laten houden wat Mars betreft blijkt wel uit het beruchte gezicht op Mars. Op 25 Juli 1976 maakte de Viking missie een opname van de Cydonia vlakte op Mars. Wat het liet zien was toch iets wonderlijks. Een heus gezicht met alle details er op en er aan.
Hoewel vele experts al waarschuwden dat het gezichtsbedrog was, wilden velen, inclusief ondergetekende, dat toch niet zonder meer zomaar aannemen. Het leek toch wel erg goed op een gezicht. Het verdiende in ieder geval toch een keer een grondiger blik.
En zo geschiedde.. In april 1998 maakte de Mars Global Surveyor nieuwe opnamen, en bleef er van de “face” niet zoveel meer over. Toch waren er nog steeds trekken van een gezicht in te herkennen, en menigeen was nog steeds niet overtuigt. Toen in 2001 het Europese Mars Express nogmaals een foto maakte, was de droom toch echt over. Van de “face” bleef niks anders over dan een tafelberg die door een grillig oppervlakte en lichtval de illusie van een gezicht gaf.
Foto’s van de maan, en later dus ook Mars, waren al jaren het onderwerp van discussie. Foto’s werden tot op de pixel uitgeplozen op zoek naar zaken die er niet op thuis zouden horen. En uiteraard werd dat ook gevonden. Van ruïnes, naar gebouwen tot hele steden. Op de maan en Mars was van alles loos. Volgens de ontdekkers van dergelijke gekkigheid dan. Aan deze “verzamel woede” van dergelijke zaken is tot op de dag van vandaag ook geen einde gekomen. De meest vreemde zaken zijn de revue al gepasseerd onderhand, en er zal ongetwijfeld nog veel meer volgen. Het meeste kan zo afgedaan worden als onzinnig. Het meeste.. Maar toch niet alles..
De zin van de onzin scheiden.
Uiteraard gaan we niet mee in alle “ontdekkingen” waarbij, met name, de Nasa er steevast van
langs krijgt en keer op keer wordt beschuldigt van een coverup. De realiteit is teleurstellend simpel. Er is simpelweg geen belangstelling voor al die dingen waar toevallig een vorm in valt te onderscheiden. Een nader onderzoek naar dergelijke gevallen kost te veel tijd en zal daarnaast ook nogal wat vergen van de Mars rovers. Het mag toch al uitzonderlijk genoemd worden dat deze nog steeds werken. Marsrover Opportunity werd naar Mars gestuurd voor een drie maanden durende missie, en is nu al begonnen aan zijn 14e(!) jaar op Mars.
Elke anomalie onderzoeken zet dus ook geen zoden aan de dijk. Toch is er heel soms toch wel eens een voorval die er uit springt, en dan wel de moeite van een tweede blik waard lijkt. Wanneer het voor de verandering eens geen vage pixels of vormen zijn, dan zou men denken dat in een dergelijk geval ook de Nasa nieuwsgierig genoeg is om poolshoogte te nemen. Al was het maar om zekerheid te hebben niks over het hoofd te zien.
Het verschil tussen vage pixels en vormen en werkelijke anomalieën is wellicht niet altijd even goed duidelijk, maar in sommige gevallen springen ze er wel uit. Toch wordt ook in dergelijke gevallen geen uitzondering gemaakt. In dergelijke gevallen komt er meestal dan wel een mogelijke verklaring voor iets uitzonderlijks, maar houdt men zich verder aan de planning. En juist dat lijkt een gemiste kans.
Wat nader te bekijken?
Wat dan wel nader te bekijken is een lastige vraag. Echter, als men Fermi’s paradox wel serieus wil nemen, zal er toch wel iets nader bekeken moeten worden om de paradox te bevestigen of juist te ontkrachten. Simpelweg zeggen dat er geen sporen van een buitenaardse beschaving zijn te bespeuren verliest wel de waarde wanneer er ook niet een enkele poging is ondernomen om ook daadwerkelijk te kijken.
Maar waar moet je dan zoeken?
Begin April 2014 maakte de Curiosity marsrover twee opnamen waarop een felle lichtbundel te zien was. En dat riep een paar vragen op.
De bewuste opnamen werden op twee opvolgende dagen gemaakt en op beiden was een lichtbundel te zien. De locatie van het licht was op de foto’s verschillend, maar wel beiden op de rand van een krater.
De bewuste foto’s werden gemaakt met een van de stereoscopische camera’s, de rechter in dit geval. De linker camera, die een seconde later ook een foto maakte, wist het licht echter niet vast te leggen.
Was het licht maar even zichtbaar, of was er wat anders aan de hand?
De Nasa opperde drie mogelijke oorzaken, waarmee het eigenlijk ook toegaf er ook geen definitief antwoord voor te hebben. Het kon, aldus Nasa, zijn dat het de reflectie was van een of andere rots, zonlicht dat door de behuizing van de camera scheen, of straling die invloed op de lens had.
Alle drie de verklaringen klinken logisch en waarschijnlijk zal een van deze verklaringen ook wel de juiste zijn. Maar.. Reflectie op een planeet waarvan het oppervlakte bestaat uit kurkdroog zand, stof en rots? In dat geval zou je verwachten dat de nieuwsgierigheid dan toch groot genoeg zou zijn wat er dan eventueel zou kunnen reflecteren. Kosmische straling die op twee verschillende momenten exact het zelfde effect geeft lijkt wat minder voor de hand te liggen. Uiteraard kan zonlicht wat door de behuizing sijpelt wel voor een effect zorgen. Maar waarom is dan op beide foto’s het lichtschijnsel exact op de krater rand te zien?
Kortom, drie mogelijke verklaringen waar je uit mag kiezen, maar geen zekerheid. De krater rand werd dus niet nader bekeken, en daarmee ging ook de, al was het maar een kleine, kans voorbij iets uitzonderlijks aan te treffen.
Uiteraard is niet alles wat glimt van buitenaardse origine, maar hoe groot is de kans dat op een planeet als Mars überhaupt iets glimt, en wil je dan niet weten wat glimt? Zeker als je enkel maar mogelijke verklaringen hebt en geen zekerheid.
Daarnaast kennen veel mensen de foto’s gemaakt door de diverse Marsrovers en satellieten rond Mars wel. Duizenden en duizenden foto’s onderhand. Allemaal stuk voor stuk uitgeplozen door mensen die schijnbaar niks anders te doen hebben dan zaken als Bigfoot, stoplichten en zelfs een kikker te vinden, om vervolgens de Nasa te beschuldigen van een coverup.
Schijnbaar ontgaat dergelijke mensen dat wanneer de Nasa iets wil verbergen, het niet zo slim is om dan ook dergelijke foto’s wel openbaar te maken.
Zoals eerder gezegd, het menselijk brein is meester in het zien van dingen die er niet zijn, of het herkennen van vormen. Wat er niet is, vult het brein perfect aan voor u!
Maar ondanks dat duikt zo nu en dan iets op wat met de beste wil ter wereld niet anders geïnterpreteerd kan worden dan wat je er ook in herkent. Onderstaande foto zou, als het een lucht-opname boven onze oude vertrouwde aarde was geweest, ongetwijfeld de aandacht van hordes archeologen hebben getrokken. De opname is echter gemaakt boven Mars in 2014 door de Global Mars Surveyor.
Foto origineel:https://ida.wr.usgs.gov/fullres/divided/e10004/e1000462a.jpg
Bovenstaande foto lijkt toch moeilijk iets anders te laten zien dan dat er toch echt iets onder het zand begraven ligt. Al is dit nog steeds geen bewijs voor wat dan ook, maar dergelijke duidelijke “afwijkingen” zouden toch wel meer aandacht verdienen dan er nu aan wordt besteed.
Met een beetje zoekwerk zijn er wel meer officiële vrij gegeven foto’s te vinden waarbij iets meer aandacht wel gerechtvaardigd lijkt.
De Maan
Ook onze maan spreekt nogal eens tot de verbeelding. Een stuk dichterbij dan Mars en voor iedereen met een beetje telescoop ook een stuk beter te bekijken. En ook hier legio fotomateriaal voor de doorgewinterde complotter. Niet verrassend wordt ook hier de Nasa verweten van alles onder de dek-mantel te houden.
Toch is ook hier wel een en ander wat de aandacht trekt. Niet alleen op het oppervlakte, maar ook voormalig astronauten hebben in het verleden diverse uitspraken gedaan over uitzonderlijke zaken en voorvallen op en rond de maan.
Onderstaande docu geeft wel een aardig overzicht van wat er allemaal te vinden is op de maan. Uiteraard ook hier weer “deskundigen” met diverse conclusies die u over het algemeen ook direct weer kunt vergeten, maar het beeld is duidelijk: Ook op de maan zijn enkele locaties te vinden die inderdaad best wel eens wat nader bekeken mogen worden.
Astronauten
Ook astronauten hebben, volgens eigen zeggen, op en rond de maan enkele opvallende gebeurtenissen meegemaakt.
Gordon Cooper https://nl.wikipedia.org/wiki/Gordon_Cooper
Edgar Mitchel: https://nl.wikipedia.org/wiki/Edgar_Mitchell
Buzz Aldrin: https://nl.wikipedia.org/wiki/Buzz_Aldrin
Drie astronauten die in hun eigen woorden vertellen wat ze gezien hebben. Het is maar een gedeelte van nog meer welke hier iets over te zeggen hebben.
Zijn deze mensen nou helemaal gek geworden, of moeten we ze toch serieus nemen?
Met een beetje graaf werk valt er nog veel meer aan voorvallen te vinden die al plaatsvonden van af de Gemini missies, de Apollo missies tot en met de Space Shuttle missies. Voor een groot deel kon naderhand een plausibele verklaring worden gevonden, maar voor veel toch ook niet.
Nu betekend onverklaard natuurlijk nog steeds niet buitenaards. Het betekend echter wel dat we veel niet weten.
Tegenstrijdige wetenschap.
De Fermi Paradox, maar ook iets als de Drake Equation (https://nl.wikipedia.org/wiki/Vergelijking_van_Drake) worden in de wetenschap, of astronomie zo u wil, serieus genomen. De consequenties echter niet. Wie aan de hand van de Fermi Paradox wil aantonen dat we “ET” ons zonnestelsel nooit heeft bereikt, zal dan ook op de koop moeten toenemen dat een buitenaardse beschaving, op welke manier dan ook, ons wel heeft kunnen bereiken. Dat is ook wat Fermi stelde: Ons zonnestelsel had al met meer of minder conventionele middelen bereikt kunnen zijn. De meeste astronomen eten echter van twee walletjes wat dat betreft door ook te stellen dat de afstanden tussen de sterren te groot zijn om ooit ons zonnestelsel te bereiken. Op een dergelijke wijze kan er echter nooit een eerlijke dialoog zijn. Je kunt niet beide hebben.
Uiteraard blijft het wel een geldig argument. De afstanden zijn enorm. Zo enorm dat zelfs reizen met lichtsnelheid niet praktisch is. Toch blijken veel astronomen en wetenschappers te twijfelen wanneer er ontwikkelingen plaatsvinden waarbij men actief de aandacht wil trekken van eventuele buitenaardse beschavingen.
Begin 2015 had Seti het plan opgevat om een complete soort van encyclopedie van de mensheid de ruimte in te slingeren richting plekken waarvan werd geacht dat deze de grootste kans maakten om buitenaards leven te bevatten. Opmerkelijk genoeg kwam hier nogal wat bezwaar op uit de academische wereld. Vreemd genoeg was er de vrees dat een dergelijke boodschap ook wel eens bij een niet zo welgevallige beschaving terecht kwam, en het dan wellicht niet handig was deze op de aarde opmerkzaam te maken. Onder andere Stephen Hawking was een van hen.
Sommigen zagen hun eigen toekomst, en/of die van hun kinderen in gevaar komen.
En tot slot, in 1977 werden beide Voyager sondes uitgerust met een beeld-plaat waarop informatie was gezet over onze planeet en de mens. Onder andere wijlen Carl Sagan was betrokken bij het samenstellen er van. De hoop is dat ergens in de verre toekomst deze informatie terecht komt bij een buitenaardse beschaving. De makers verwachten dat de informatie in ieder geval een miljard(!) jaren leesbaar blijft.
Resumerend is de conclusie dan eigenlijk toch dat ook de wetenschap er toch niet zo zeker op is dat een buitenaardse beschaving ons zonnestelsel heeft weten te bereiken. Als men de kans dat een, of beide, Voyager sondes ooit een buitenaardse beschaving weet te bereiken zo groot acht dat beiden een beeld-plaat met informatie meekreeg, dan valt het niet te verdedigen dat de kans dat iets dergelijks andersom ook kan gebeuren, of al is gebeurd, niet bestaat.
Het zelfde geldt voor het zenden van berichten naar plekken waar men eventuele buitenaardse beschavingen denkt te kunnen aantreffen. Geen enkele wetenschapper zou daar bezwaar tegen hebben wanneer zij de kans dat een dergelijke beschaving tot hier zou kunnen komen, niet aanwezig was. Toch was er nogal wat bezwaar en juist om die reden. De vrees dat “ET” op een dag voor onze neus zou staan.
Concluderend
In de 13 delige serie Cosmos, van wijlen astronoom Carl Sagan zei Sagan over het zoeken naar sporen van intelligent leven..
The first indication of intelligent life on Earth lies in the geometric regularity of its constructions
Vrij vertaald, de eerste sporen van intelligent leven ligt in de geometrische regelmaat van zijn constructies. En wellicht is dat ook wat we hier en daar toch zien. Het allergrootste gedeelte van de vormen die we menen te herkennen in foto’s van Mars en de maan kan toegeschreven worden aan gezichtsbedrog, de herkenningswoede van ons brein wat overal vormen in wil zien. Toch slaat hier en daar wel de twijfel toe. Enkele vormen lijken maar moeilijk anders te verklaren dan wat er ook is te zien.
Hoe onvoorstelbaar het ook lijkt om iets als een “bouwwerk” aan te treffen op de maan of op Mars, simpelweg negeren omdat aangenomen wordt dat het onmogelijk is, lijkt niet erg slim. Zeker niet als je er niet eens actief naar hoeft te zoeken en er zo over struikelt.
Als slot: De kans dat er echt iets als buitenaardse bouwwerken worden aangetroffen blijft natuurlijk uitermate klein. Maar we leven nu in een wereld waarin exoplaneten steeds meer en steeds makkelijker gevonden worden. Bij elke nieuwe vondst is de eerste vraag of er ook leven op kan bestaan. Gelijk daarop gevolgd met de vraag zullen we er ooit ook zelf kunnen komen.
We zenden zelf sondes naar alle hoeken van ons zonnestelsel, en zelfs verder sinds de Voyager 1 in 2013 het zonnestelsel heeft verlaten.
De mens heeft daarmee, hoe pril ook, de eerste stap gezet op weg naar interstellair reizen. Ooit zal Voyager bij een andere ster aankomen, en wellicht daar eventuele bewoners verbazen. De kans dat iets dergelijks andersom gebeurt mag dan miniem zijn, er is een kans.
We kijken in alle richtingen naar sporen van buitenaards leven, maar vergeten in onze eigen achtertuin te kijken.
Bronnen:
https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1304/1304.3381.pdf
https://nl.wikipedia.org/wiki/Fermiparadox
http://www.seti.nl/
https://nl.wikipedia.org/wiki/SETI
https://www.scientias.nl/onbemande-zelfreplicerende-sondes-gaan-ooit-op-zoek-naar-buitenaards-leven/
http://www.space.com/17191-face-on-mars.html
https://nl.wikipedia.org/wiki/Warp
https://en.wikipedia.org/wiki/Active_SETI
https://nl.wikipedia.org/wiki/Voyager_Golden_Record
http://www.space.com/22729-voyager-1-spacecraft-interstellar-space.html
